Erhan Afyoncu: Suriye’deki Alman-İngiliz çekişmesi bizi II. Dünya Savaşı’na sokuyordu

Ä°kinci Dünya Savaşı sırasında OrtadoÄŸu’da Alman nüfuzunun artması Ä°ngiltere’yi harekete geçirdi. Ä°ngiltere “Suriye’yi hürriyetine kavuÅŸturabilirsiniz” diyerek bizi Kuzey Suriye’ye girmeye teÅŸvik etmiÅŸti. Türkiye savaÅŸa girmeyi kabul etmeyince Ä°ngiliz ve Özgür Fransa orduları Suriye’ye girdi

Ä°ngilizler, Ä°kinci Dünya Savaşı’nın çıkmasından sonra Türkiye’yi savaÅŸa sokmak için mücadele ettiler. 1943’teki Adana ve Kahire görüşmeleri en bilinenidir. Ancak bu görüşmelerden çok önce 1941’de Ä°ngilizler, Suriye’yi kullanarak bizi savaÅŸa sokmaya çalışmışlardı. Mehmet Akif Okur “Suriye’de Fransız Mandası” isimli bir makalesinde bu yıllardaki geliÅŸmeleri anlatır.

GÃœNEY KOMÅžUMUZ ALMANYA
Almanya, Ä°kinci Dünya Savaşı’nın ilk yıllarında durdurulamıyordu. Yugoslavya’yı ve Yunanistan’ı iÅŸgal ettikten sonra 1941 Mayıs’ının sonlarında Girit’i de ele geçirmiÅŸti. Hedef artık OrtadoÄŸu’da hakimiyet kurmaktı. Zaten Haziran 1940’da Almanya’ya teslim olan Vichy Fransası Suriye’yi kontrol ediyordu.

Ä°nönü, Churchill ve Roosevelt’le Kahire’de.

Vichy Fransası Suriye’ye bir komiser atadığı gibi Åžam’ın önemli ailelerinden olan Azmzadeler’den Halid Azm’in yönetiminde bir hükümet kurdurdu. Almanlar, Vichy hükümetinin yönettiÄŸi Suriye’yi bir üs olarak kullandılar. O sırada Irak’ta ise Alman yanlısı bir darbe baÅŸarılı oldu. Suriye ve Irak tamamen Almanya’nın kontrolüne geçmek üzereydi. Bu durum Türkiye’nin güneyden Almanya ile çevrilmesi manasına geliyordu. Ä°ngiltere, OrtadoÄŸu’daki hakimiyetinin tehlikeye girmesi yüzünden bu durumdan rahatsızdı. Ancak kendisi harekete geçmeden önce Türkiye’nin Almanya’dan önce davranıp, Suriye’yi iÅŸgal etmesini gündeme getirdi. Ä°ngiltere güneyden Suriye’yi iÅŸgal ederken, Türkiye’nin de kuzeyden Suriye’ye girmesi planlandı. Türkiye Halep ve civarını ele geçirerek, Ä°ngiliz kuvvetlerinin bölgede güçlerini dengeli kullanmasına yardım edecekti.

Halep.

Ä°ngiliz büyükelçisi 1941 Haziran’ının baÅŸlarında Türkiye’nin Suriye’ye girmesini teÅŸvik için Ankara’da Türk makamlarıyla temasa geçti. Bu durum basında da tartışılmaya baÅŸlandı. Suriye’ye girilmesini savunanlar bu durumun fütuhat deÄŸil, komÅŸu ülkenin hürriyetini temin için yapılacağını ileri sürüyorlardı. Ancak bu durum Türkiye’nin Ä°kinci Dünya Savaşı’na girmesi ve Almanya’nın karşısında yeni bir cephe açılması demekti.

Suriye’nin baÅŸkenti Åžam.

YUNUS NADİ KARŞI ÇIKTI
Yunus Nadi, 25 Mayıs 1941 günü Cumhuriyet Gazetesi’nde manÅŸetten “Yeni Dünya Harbi Karşısında Türkiye” baÅŸlıklı bir yazı yazarak bu fikri şöyle eleÅŸtirdi: “…Suriye halkını hürriyetine kavuÅŸturacak olan bu âlicenab hareketimizin sahası yalnız Suriye’ye ve cenup hudutlarımıza münhasır kalmayacağını, bizi böyle bir sergüzeÅŸte sürüklemek isteyenler de pekâlâ bilirler sanırız. Dün Londra radyosunda harp vaziyeti üzerine konuÅŸan Türk spiker Türk emniyet sahalarının tehlikeye girdiÄŸinden bahsediyor ve uzaktan görüşle memleketimizin kendi selametinin icap ettirdiÄŸi tedbirler üzerinde düşünmeÄŸe davet eylerken bu mevzuda Ä°stanbul’daki bazı neÅŸriyatı da mesnet olarak kullanıyordu. Demek ki bu yeni dünya harbi karşısındaki siyasetimizin deÄŸiÅŸtirilmesi isteniyor… Türkiye’nin bu harbe karışması için Suriye’nin muhtemel akıbetinde vesile bulanlar bu hesaba bir efkârı umumiye yaratmak üzere hürriyet prensibine mi iltica ediyorlar….Suriye’yi iÅŸgal etmek suretiyle hürriyet ve istiklâline kavuÅŸturmak tavsiyesine uyarak harbe girelim mi?… Biz zannediyoruz ki Türkiye Cumhuriyeti hükûmeti ÅŸimdiye kadar takip ettiÄŸi ihtiyatlı, isabetli ve bundan dolayı azamî derecede kuvvetli siyasetinden ayrılmayacaktır”.

Yunus Nadi’nin Cumhuriyet gazetesindeki yazısı.